پایگاه جامع فرق ادیان و مذاهب_ در بین علمای حنفی بسیاری از بزرگان هستند، که به نقد تفکرات ابن تیمه پرداخته‌اند و با تبحری که در امور علمی داشته‌اند، اشکالات جدی و قوی به ابن تیمیه و منهج و مبانی اندیشه وی وارد کرده‌اند، این روند در تمام تاریخ، بعد از این تیمیه بوده است و عالمان بزرگی در این زمینه کتاب‌هایی را نوشته‌اند، که ابراهیم سروجی حنفی، یکی از این افراد است.
شمس الدین ابوالعباس احمد بن ابراهیم، سروجی حنفی
سروجی از پیشتازان مقابله با افکار ابن تیمیه است. او که از اندیشمندان حنفی مذهب است، در زمان حیات ابن تیمیه به نقد افکار اشتباه و متعصبانه وی پرداخت و نوشته‌ها و کتاب‌هایی را در این زمینه منتشر ساخت. نوع نگارش این اندیشمند، که دارای پردازش مؤدبانه و متقن است، توانسته بسیاری از نقاط ضعف ابن تیمیه را آشکار کند.
ابن حجر عسقلانی، سروجی را از جمله اندیشمندانی دانسته، که منصفانه و مؤدبانه به نقد دیدگاه‌های ابن تیمیه پرداخته است. وی در این‌باره نوشته است: «و من تصانیفه الرد علی ابن تیمیه و هو فیه منصف، متأدب، صحیح البحث و بلغ ذلک ابن تیمیه فتصدی للرد علی رده.[1] از جمله تصنیفات سروجی، ردیه‌ای است که بر ابن تیمیه نوشته است، سروجی در این نوشته، منصف، با ادب، صحیح البحث بوده و نقدش به ابن تیمیه رسید و ابن تیمیه بر نقد او نقدی نگاشت.» در جای دیگر می‌نویسد؛ «و له رد علی ابن تیمیه بادب و سکینة.[2] برای سروجی نقدی است، بر ابن تیمیه که با ادب و آرامش همراه است.»
ابن تغری بردی نیز با اشاره و تبحر سروجی در علوم مختلف، با اشاره به اعتراضات سروجی به روش ابن تیمیه در علم کلام می‌نویسد: «کان بارعا فی علوم الشتی و له اعتراضات علی ابن تیمیه فی علم الکلام.[3]سروجی بسیار بااستعداد، در علوم مختلف بود و دارای انتقاداتی به روش ابن تیمیه در علم کلام بود.»
هم‌عصر بودن ابن تیمیه و سروجی و نگاشته شدن ردیه، بر انتقادات یکدیگر، باعث ایجاد فضای مناسب برای قضاوت افکار ابن تیمیه می‌تواند باشد.
سروجی درباره زیارت قبر شریف نبوی، برخلاف اعتقاد ابن تیمیه می‌نویسد: «هنگامی‌که حاجیان مراسم حج را به اتمام رسانند و از مکه برگشتند، باید متوجه شهر مقدس رسول‌الله و زیارت قبر شریف آن حضرت شوند، زیارت قبر پیامبر از پیروزمندانه‌ترین تلاش‌ها است.»[4]

پی‌نوشت:

[1]. به نقل از کتاب رفع الاصر علی قضاة مصر، ص42، بی‌تا، بی‌نا.
[2]. الدرر الکامنة، ج1، ص213،ابن حجر عسقلانی، دارالجمیل ، بیروت.
[3]. النجوم الزاهرة، ج 9، ص213، ابن تغری، بی‌تا، بی‌نا.
[4]. به نقل از کتاب شفاالسقام، ص24، سبکی، بی‌تا، بی‌نا.