پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از واژه‌هایی که در آثار شیخیه زیاد به چشم دیده می‌شود، «هورقلیا» است. شیخ احمد احسایی از این واژه در تفسیر و توجیه اموری همچون «معراج جسمانی پیامبر اکرم (صلوات الله علیه)، حیات امام زمان (ارواحنا فداه)، معاد جسمانی و... مدد گرفته است و می‌توان وی را مروج این واژه دانست. در این مقاله به خواست خداوند متعال به این موضوع خواهیم پرداخت.
بررسی منابع تاریخی نشان می‌دهد، شیخ احمد احسایی (1166-1241ه‍.ق) اولین کسی نبوده که این واژه را به کار برده است. قبل از ایشان شیخ اشراق (549-587 ه‍.ق)، ملاصدرا (980-1045 قمری)، شمس‌الدین محمد بن محمود شهروزی (قرن ششم و هفتم قمری) و قطب‌الدین محمد بن مسعود شیرازی (634-710 ه‍.ق) نیز از این واژه در آثار خود استفاده کرده‌اند.[1]
شاگردان احسایی نیز به این موضوع اشاره کرده‌اند. به عنوان نمونه یکی از آنها می‌نویسد: «هورقلیا همان لفظی است که خیلی‌ها از آن وحشت کرده‌اند و فکر کرده‌اند که (نعوذ بالله) با گفتن این لفظ رشته‌ی دین و دیانت از هم پاشیده شده و بر پیکر ضروریات دین (نعوذ بالله) ضربه وارد گردیده است؛ غافل از اینکه اولاً این لفظ در کلمات حکمای پیشین هم به کار رفته است... این لفظ در کتب سهروردی، ملا صدرا و حاج ملاهادی سبزواری نیز وجود دارد.» [2]
شیخ احمد احسایی را می‌توان مروج، مبین و معرف این واژه دانست که در موارد متعدد از این کلمه استفاده و امور اعتقادی مهمی را به کمک آن تفسیر و تبیین کرده است. به عنوان نمونه وی در خصوص حیات امام زمان (ارواحنا فداه) می‌نویسد: «آن حضرت در عالم هورقلیا به سر می‌برد و هرگاه بخواهند به یکی از اقالیم سبعه تشریف بیاورند، صورتی از صورت‌های این اقلیم را می‌پوشند...» [3] همین کار وی سبب شد که اکابر علمای شیعه وی را تکفیر کنند تا آنجا که او انحرافی جدید در دین اسلام ایجاد کرد.[4] بعد از وی، شاگردان مکتب ایشان نیز به تبیین و تشریح این واژه پرداختند تا کار استاد خویش را تکمیل کنند.

پی‌نوشت:
[1]. جهت مطالعه‌ی بیشتر بنگرید به مقاله‌ی: اصطلاح هورقلیا در اندیشه‌ی شیخ احمد احسایی و سهروردی
[2]. سید احمد پورموسویان، کاوشی در کیفیت غیبت امام عصر (عج)، بی‌جا، بی‌نا، 1384 ش، ص 15.
[3]. احمد ‌بن ‌زین‌الدین‌ احسائی، جوامع الکلم، رسالۀ به ملا محمد حسین، ص ۱.
[4]. جهت مطالعه‌ی بیشتر بنگرید به مقاله‌ی: بدن هورقلیایی امام زمان (عج) در نظر فرقه شیخیه و مقاله‌ی: معاد جسمانی در نظر شیخیه و مقاله‌ی: معراج پیامبر اکرم در نظر شیخیه و مقاله‌ی: حکایت تکفیر شیخ احمد احسایی در قزوین و مقاله‌ی: بررسی انتقادی استعمال واژه هورقلیا در مکتب شیخیه و مقاله‌ی: حیات امام زمان (عج) در نظر شیخیه