پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ موضوع تعدد زوجات (چندهمسری) و فلسفه آن، امری است که در جای خود بحثی مفصل می‌طلبد. لیکن این مقاله در پی پاسخ‌گویی به این سؤال است که آیا چندهمسری (تعدّد زوجات) در تاریخ زرتشتیگری وجود داشت یا نه؟ امروزه سران جریان باستانگرایی مدعی هستند که در ایران باستان، تعدد زوجات (چندهمسری) مرسوم نبود. برای پاسخ به این ادعا، از متن اوستا آغاز می‌کنیم.
در اوستا، یشت پنجم (آبان یشت) بند سی و سه الی سی و پنج آمده است که فریدون پسر آبتین، از ایزد اهورایی درخواست کمک می‌کند تا بتواند بر اژیدهاک پیروز شده و دو همسر او را برباید، چه اینکه همسران اژیدهاک سزاوار زایش فرزندان و نگهداری از خانه و کاشانه هستند.  البته فریدون در نهایت موفق به دزدیدن این دو زن می‌شود (و با تأیید ایزد اهورایی از این دو زن برای کاربردهای فوق استفاده می‌کرد، یعنی وی حداقل دو زن در آنِ واحد داشت).
همچنین بنا بر سنت زرتشتی و مکتوبات موبدان، زرتشت سه بار ازدواج کرد.[2] از سویی در منابع زرتشتی، آمده است که زرتشت دو زن داشت،[3] و البته ازدواج سوم او در دربار گشتاسب با دختر فرشوشتره (وزیر گشتاسب) بود. در متن اوستا (اعم از گاتها و...) سخنی از مرگ زن اول و دوم نیست (یعنی دو یا سه همسر در آنِ واحد). همچنین اوستا هیچگاه از تعدد زوجات نهی نکرده است. حتی در گاتها، هات 31 (سروده چهارم گاتها)، بند نخست (به ترجمه دکتر جعفری) این چنین آمده است: «ما با زنانِ خود، و با زنانی دیگر که ای خدا از راه راستی به تو گردویده اند... این زمین را گرامی می‌داریم».[4] دقت شود؛ «زنانِ خود»...
سرپرسى سايكس می‌نویسد که تعدد زوجات در آیین زرتشتی مرسوم بود.[5] منابع کلاسیک تاریخی؛ تعداد همسران برخی از شاهان زرتشتیِ ساسانی را سه هزار تَن شمرده اند.[6] همچنین به موجب متن پهلوی «خسرو قبادان و ریدکی» انوشیروان در حرمسرای خود، ده هزار کنیزک (زنِ غیررسمی) داشت. در این متن پهلوی می‌خوانیم که ریدکی به انوشیروان می گوید: «انوشه باشید ای برترین مردان، که آن ده هزار کنیزک را که اندر کوشک سلطنتی تو هستند، ایشان را این باید کامه، و ایشان را این چیز باید کمال برتری باشد که رامش شما را گفتن.»[7] شاهنامه نیز می افزاید که تنها در یکی از اتاق های حرمسرای انوشیروان، هفتاد کنیزک حضور داشتند: «كنيزك بدان حجره هفتاد بود، كه هر يك بتن سرو آزاد بود».[8] حتی ویراف موبد بزرگ زرتشتی، با هفت خواهر خود ازدواج کرد و هم زمان هر هفت نفر را در حباله نكاح داشت.[9] بزرگان دین زرتشتی، معتقد و عامل به تعدد زوجات بودند و متن اوستا چنین امری را تأیید می‌کند، پس انکار این امر -تعدد زوجات- آن هم به شیوه‌ای ناشیانه توسط موبدان زرتشتی، چیزی جز خیانت به تاریخ نیست.[10]

پی‌نوشت:

[1]. اوستا، گزارش دکتر ج. دوستخواه، تهران: انتشارات مروارید، تهران، ۱۳۹۱، ج ۱، ص ۳۰۱ - ۳۰۴
یشت ها، ترجمه ی ابراهیم پورداود، انتشارات اساطیر، تهران، ۱۳۷۷، ج ۱، ص ۲۴۹ - ۲۴۷
[2]. ژاله آموزگار و احمد تفضلی، اسطوره زندگی زردشت، تهران: نشر چشمه. ۱۳۸۶، ص 26.
[3]. ابراهیم پورداود، گاتها کهن‌ترین بخش اوستا، انتشارات اساطیر، تهران، 1378، ص 54.
[4]. گاتها، ترجمه دکتر جعفری، هات 31 (سروده چهارم گاتها)، بند 1
[5]. سرپرسى سايكـس، تاريـخ ايـران‏، ترجمـه سيد محمـدتقى فخـر داعى گيـلانى‏، تهـران: انتشـارات افســون‏، ۱۳۸۰، ج ‏۱، ص 142
[6]. مرتضى راوندى‏، تاريخ اجتماعى ايران‏، انتشارات نگاه‏، تهران‏، ۱۳۸۲، ج 1، ص 621-622
[7]. متون پهلوی، جاماسب جی دستور منوچهر آسانا، ترجمه سعید عریان، انتشارات کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران ۱۳۷۱، ص ۷۹
[8]. شاهنامه، بر اساس نسخه چاپ مسکو، ناشر: مؤسسه تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تهران، 1389، ص ۱۰۶۴، بیت ۳۸۵۷۳
[9]. ارداویرافنامه، بند ۲، به قلم رشید یاسمی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ همچنین:
The book  of ArdaViraf, Chapter 2, Translated by Prof.‎‎ Martin Haug, of the University of Munich, revised from the MS.‎‎ of a Parsi priest Hoshangji.‎‎ From The Sacred Books and Early Literature of the East, Volume VII: Ancient Persia, ed.‎‎ Charles F.‎‎ Horne, Ph.D.‎‎, copyright 1917.
[10]. بنگرید به «تک همسری با طعم دروغ !‌»