پاسخ حلّی شبهه

دفن شبانه، نماز بدون آگاه نمودن حاکم وقت و حضور وی، با قبری پنهان، سرّی است که با خود رازهای مگو دارد. درست است که آن بانو خود چنین خواست و اینگونه وصیت فرمود، امّا چه اتفاقی افتاد که زهرای مرضیه (علیها السّلام) وصیت تاریخی‌اش را با این درخواست‌ها به پایان برد؟! مگر نه این است که مهمترین پیام این وصیت اعلام خشم و نارضایتی آن بانو نسبت به آزار دهندگان اوست؟ آن حضرت در حقیقت با این اقدام خویش چندین پرسش را در برابر نگاه‌های تیز تاریخ و آیندگان قرار می‌دهد تا همواره این سؤالات مطرح باشد؛ چرا قبر فاطمه پنهان است؟ چرا دختر پیامبر، شبانه و پنهانی دفن گردید؟ چرا علی (علیه السّلام) بدون آگاه نمودن ابوبکر و عمر بر وی نماز گذارد؟ آیا کسی که خود را جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌خواند حتّی شایستگی حضور در نماز بر پیکر مطهر دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را نداشت؟ و چرا و چرا...
آری، فاطمه (علیها السّلام) وصیت فرمود که او را شبانه دفن نموده و هیچ یک از کسانی که بر وی ستم روا داشتند را خبر نکنند و این بهترین سند مظلومیت آن حضرت است تا ثابت گردد که ایشان مورد ظلم قرار گرفته و شهیده از دنیا رفته و از افرادی که بر وی ستم کرده‌اند، هرگز راضی نشده است. برای اثبات این ادّعا روایات فراوانی در کتاب‌های شیعه و سنی وارد شده که به اختصار به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

سبب دفن شبانه پیکر مطهر فاطمه (علیها السّلام) در روایات اهل‌سنت
آنچه در این بین مهم است و پاسخی مستقیم به شبهه مورد نظر به شمار می‌رود آنکه چرا حضرت زهرا (علیها السّلام) وصیت نموده تا شبانه دفن شود؟ قبل از اشاره به برخی از روایات موجود در این‌باره لازم است به روایتی که به اصل موضوع دفن شبانه حضرت زهرا (علیها السّلام) که در صحیح بخاری آمده اشاره نماییم. محمد بن اسماعیل بخاری می‌نویسد: «فاطمه زهرا (علیها السّلام) شش ماه پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) زنده بود؛ هنگامی که از دنیا رفت، شوهرش علی (علیه السّلام) او را شبانه دفن کرد و ابوبکر را با خبر نساخت».[1] همچنین در بسیاری از روایات اهل‌سنت به علّت دفن شبانه تصریح شده؛ چنانکه ابن قتیبه دینوری در کتاب خود صراحتا از علّت دفن شبانه حضرت زهرا (علیها السّلام) سخن به میان آورده و می‌نویسد: «فاطمه (علیها السّلام) میراث پدرش را از ابوبکر خواست، ولی او نپذیرفت، به همین روی، فاطمه (علیها السّلام) سوگند یاد کرد که دیگر با او سخن نگوید و وصیت کرد که شبانه دفن شود تا ابوبکر در دفن وی حضور نداشته باشد».[2] ابن ابی الحدید به نقل از جاحظ می‌نویسد: «شکایت و ناراحتی فاطمه (علیها السّلام) از ابوبکر و عمر به حدّی رسید که وصیت نمود ابوبکر بر وی نماز نخواند».[3] و در جای دیگر می‌نویسد: «مخفی کردن وفات فاطمه (علیها السّلام) و محل دفن او و نماز نخواندن ابوبکر و عمر و هر آنچه سید مرتضی گفته، مورد تأیید و قبول من است؛ زیرا روایات بر اثبات این موارد صحیح‌تر و بیشتر است و همچنین ناراحتی و خشم فاطمه بر شیخین نزد من از اقوال دیگر اعتبار بیشتری دارد».[4]

سبب دفن شبانه، در روایات شیعه
هرچند سبب وصیت صدیقه طاهره (علیها السّلام) نزد شیعه به خوبی مشخص و مورد اجماع تمام علمای شیعه است، امّا با این وجود به یک روایت بسنده می‌کنیم. مرحوم شیخ صدوق در علت دفن شبانه آن حضرت می‌نویسد: «علی بن ابی حمزه از امام صادق (علیه السّلام) پرسید: چرا فاطمه (علیها السّلام) را شبانه دفن نمودند؟ حضرت فرمود: فاطمه (علیها السّلام) وصیت کرده بود تا او را شبانه دفن کنند تا برخی مردمان بر جنازه آن حضرت نماز نگذارند».[5]
نتیجه آنکه با توجّه به مدارک موجود و اعترافات بزرگان اهل‌سنّت، دلیل دفن شبانه آن حضرت، وصیت آن حضرت بود که نمی‌خواست افرادی که به حضرتش ستم روا داشته‌اند، بر جنازه‌اش نماز بخوانند.

پی‌نوشت:

[1]. صحیح البخاری، محمد بن إسماعیل، دارالفکر، بیروت، ج 4، ص 1549، ح 3998.
[2]. تأویل مختلف الحدیث، أبو محمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبة الدینوری، دارالجیل، بیروت، ج 1، ص 300.
[3]. شرح نهج البلاغه، إبن ابی الحدید المدائنی المعتزلی، دارالکتب العلمیه، بیروت، ج 16، ص 157.
[4]. شرح نهج البلاغه، إبن ابی الحدید المدائنی المعتزلی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 16، ص 170. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. علل الشرایع، أبو جعفر محمد بن علی بن الحسین الصدوق، المکتبة الحیدریة و مطبعتها، نجف، ج 1، ص 185.