پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ موضوع صلوات و درود فرستادن بر پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) از جمله مسائلی است که اصل آن مورد اتفاق مسلمانان است، ولی در تفصیل و کیفیت آن اختلاف است.

اکثر اهل‌سنت هنگام درود فرستادن پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) چه در قول و چه در کتابت آن را به صورت ابتر ادا می‌کنند، یعنی تنها بر پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) اکتفا کرده و یادی از آل او نمی‌کنند. بر خلاف شیعۀ امامیه که آل پیامبر را نیز در درود‌هایشان شریک می‌سازند. اینک بر آنیم که به این مسئله پرداخته و استجابت صلوات و کیفیت آن را تبیین کنیم.

فضیلت صلوات

خداوند متعال می‌فرماید: « إنّ الله و ملائکته یصلّون علی النّبی با أیّها الّذین آمنوا صلّوا علیه و سلّموا تسلیما ».[ احزاب / 56 ] « خدا و فرشتگان به روان پاک این پیامبر درود می‌فرستند، شما هم ای اهل ایمان بر او صلوات و درود بفرستید، و با تعظیم و اجلال بر او سلام گویید ».

صلوات در روایات

1. پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « اکثروا الصلاة علیّ، فانّ صلاتکم علیّ مغفرة لذنوبکم ». « بسیار بر من درود فرستید، زیرا درود فرستادن شما بر من سبب مغفرت و آمرزش گناهان شما خواهد شد ».[1]

2. پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « من صلّی حین یصبح عشرا و حین یسمی عشرا ادرکته شفاعتی ». « هر کس بر من هنگام صبح و شام هر کدام ده مرتبه درود فرستد شفاعتم شامل حال او خواهد شد ».[2]

3. ابی هریره از پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل می‌کند که فرمود: « صلّی علیّ واحدة صلّی الله علیه عشرا ». « هر کس بر من یک بار درود فرستد، خداوند بر او ده بار درود می‌فرستد ».[3]

4. امام حسین ( علیه السّلام ) از رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل کرده که فرمود: « البخیل من ذکرت عنده فلم یصلّ علیّ ». « بخیل کسی است که نام من نزد او برده شود، ولی بر من درود نفرستد ».[4]

5. عایشه می‌گوید: از پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) شنیدم که فرمود: « لا یقبل صلاة الّا بطهور، . بالصلاة علیّ ». « هرگز نمازی بدون طهارت و درود بر من قبول نخواهد شد ».[5]

کیفیت صلوات بر پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم )

الف: در نماز

فقهای شیعۀ امامیه اتفاق دارند بر این که در تشهد نماز اکتفا به درود فرستادن بر پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) جایز نیست؛ بلکه واجب است که بعد از درود بر پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم )، بر آل او نیز درود فرستاده شود. و این یکی از دو روایت از احمد بن حنبل و یکی از دو قول شافعی است و این به دلیل وجود روایاتی است که در کتاب‌‌‌‌‌های شیعه و سنّی وارد شده است:

1. کعب بن عجره می‌گوید: رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) دائما در نماز‌های خود این چنین می‌گفت: « اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد کما صلّیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انّک حمید مجید ».[6]

شکّی نیست که متابعت از پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در نماز واجب است؛ زیرا که آن حضرت ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « هم چنان که من نماز می‌خوانم، شما نیز نماز بخوانید ».

2. ابو مسعود انصاری می‌گوید: که پیامبر فرمود: « من صلّی صلاة و لم یصلّ فیها علیّ و علی أهل بیتی لم تقبل منه ». « هر کس نماز بخواند و در آن به من و اهل‌بیتم درود نفرستد، نمازش مورد قبول نیست ».[7]

3. جابر بن یزید جعفی از امام باقر ( علیه السّلام ) و او از ابو مسعود انصاری نقل می‌کند که رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « من صلّی صلاة لم یصلّ فیها علیّ و علی اهل‌بیتی لم تقبل منه ». « هرگاه شخصی نمازی بخواند و در آن بر من و اهل بیتم درود نفرستد، نمازش مورد قبول واقع نمی‌شود ».[8]

ب: در غیر نماز

1. ابو مسعود انصاری می‌گوید: رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) وارد مجلس سعد بن عباده شد. بشیر بن سعد که همان ابو النعمان بن بشیر است به رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) عرض کرد: امر کردید ما را که درود بر شما بفرستیم، کیفیت درود را برای ما ترسیم کنید؟ پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) لحظاتی سکوت نمود که ما آرزو کردیم کاش از آن حضرت سؤال نکرده بودیم؛ آنگاه فرمود: بگویید: اللّهم صلّ علی محمّد و علی آل محمّد کما صلّیت علی ابراهیم، و بارک علی محمّد و علی آل محمّد، کما بارکت علی ابراهیم فی العالمین إنّک حمید مجید و السلام کما قد علمتم ».[9]

2. ابو سعید خدری می‌گوید: به رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) عرض کردیم: کیفیت سلام بر تو را دانستیم، حال کیفیت درود بر تو چگونه است؟ پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: بگویید: « اللّهم صلّ علی محمّد عبدک و رسولک، کما صلّیت علی ابراهیم، و بارک علی محمّد و آل محمّد، کما بارکت علی إبراهیم ».[10]

3. ابن عباس می‌گوید: به رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) عرض کردیم: کیفیت سلام بر تو را دانستیم، حال کیفیت صلوات بر تو چیست؟ فرمود بگویید: « اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد کما صلّیت علی ابراهیم و آل ابراهیم إنّک حمید مجید، و بارک علی محمّد و علی آل محمّد کما بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم إنّک حمید مجید ». به همین مضمون امام علی ( علیه السّلام ) از رسول خدا نقل می‌کند.[11]

4. طلحه می‌گوید: به پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) عرض کردیم: کیفیت سلام بر تو را دانستیم، حال کیفیت درود بر تو چیست؟ فرمود بگویید: « اللّهم صلّ علی محمّد و علی آل محمّد، و بارک علی محمّد و علی آل محمّد، کما صلّیت و بارکت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم إنّک حمید مجید ».[12]

5. زید بن خارجه نقل می‌کند که پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: بر من درود بفرستید و در دعا کوشش کنید و بگویید: « اللّهم صلّ علی محمّد، و بارک علی محمّد و آل محمّد کما بارکت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم إنّک حمید مجید ».[13]

منابع:

[1]. کنز العمال، ج 1، ص 436.
[2]. همان، ص 439.
[3]. صحیح مسلم، ج 1، ص 306.
[4]. مسند احمد، ج 1، ص 201.
[5]. سنن دار قطنی، ج 1، ص 355.
[6]. صحیح بخاری، ج 1، ص 162.
[7]. سنن دار قطنی، ج 1، ص 355.
[8]. همان
[9]. صحیح مسلم، ج 1، ص 350.
[10]. صحیح بخاری، ج 3، ص 119.
[11]. جامع البیان، ج 22، ص 31.
[12]. کنز العمال، ج 2، ص 172.
[13]. سنن نسایی، ج 3، ص 49.