بسیاری از روشنفکران دین‌گریز، دین را آغشته به تعبّد کورکورانه و آلوده به تعصب می‌پندارند: «بزرگ‌ترین نقدی که بر طرز تفکر و نحوۀ معیشت سنتی می‌توان داشت این است که تعبّدی و طالب تسلیم و تقلید و به همین جهت استدلال گریز و حتی استدلال‌ستیز است.» شاید این پندارها و پیکارها با دین و پناه‌جویی به دامان عقلانیت سکولار در دنیای مسیحیت معقول به نظر برسد؛ اما در قلمرو معنویت اسلامی ابهام و تعارض زیادی پیدا می‌کند.

مفهوم «نوپدید» که معمولا آن را با وصف «NEW» در عبارت جنبش‌های معنوی نوپدید به کار می‌برند، این‌طور تعریف می‌شود؛ حرکت‌های معنوی که در واکنش به مقتضیات مدرنیته به وجود آمده‌اند؛ یعنی رویکرد حذفی یا فروکاهندۀ مدرن نسبت به دین و معنویت واکنش‌هایی را ایجاد کرده که به صورت جنبش‌های معنوی نوپدید تعریف می‌شوند.

پائولو کوئلیو برای جان‌های تشنه‌ی معنویت و سیر به سوی خداوند، دنیایی را می‌گشاید که در تخیل و توهم آن‌ها تحقق دارد. او به جای سیر واقعی و حرکت ایجاد کردن در انسان‌ها، آن‌ها را در همان جایی که هستند، با پردازش جهانی با شکوه و ترویج سحر و جادو و جهان نامرئی و نیروهای جادویی را موجب شور نشاط و اشتیاق به زندگی معرفی می‌کند.

در معنويتى كه اشو مطرح مى‌كند، دو ركن وجود دارد: مراقبه و سكس. اشو بر اين عقيده است كه افرادى كه آزادانه به ارضاى تمايلات جنسى اقدام كنند، بعد از گذشت مدتى، اين مسئله را رها كرده، وا مى‌گذارند چون برايشان مسئله اى عادى و پيش پا افتاده خواهد شد. این‌ها از دستورهاى مذهب تانتراست كه اشو با تمام وجود، به ترويج آن پرداخت.

شروع از یک سازمان یا فعالیت سازمانی، ویژگی شبه‌جنبش‌ها است که از نهاد حاکمیت برمی‌آیند و جنبه‌های مدنی ضعیفی دارند. این ویژگی برای اعمال یک مدیریت متمرکز که می‌خواهد دموکراتیک به نظر برسد و نیز برای هیاهوسازی مناسب است، اما هیچ‌گاه نمی‌تواند، نفوذ واقعی و پایدار در بین مردم پیدا کند.

اساساً سكولاريسم با جهان‏‌بينى و اصول اعتقادى اسلام هیچ‌گونه توافق و سازگارى ندارد. براساس جهان‌‏بينى توحيدى همه‌ی هستى عرصه حاكميت و سلطه‌ی بلامنازع خداوند است، ولی همان‎گونه که روشن است در مکاتب عرفانی جدید، تلاش بر آن‌است که است که انسان برای آرامش تکیه به مدیتیشن داشته باشد؛ در حالی که آرامش، راهی جز تکیه‌ی بنده به خدا نیست.