متن مقاله
یکی از احادیث منقول از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، حدیث دوازده خلیفه است. پیامبر در این روایت می‌فرماید: «پس از من دوازده نفر خليفه كه از قريش هستند بيرون خواهند شد، پرسيدند پس از آن‌ها چه خواهد شد؟ فرمود: بعد از اين دوران هرج و مرج خواهد آمد.»[1]
ابن‌حجر عسقلانی با اتکا بر روایت «کلهم یجتمع علیه الناس.[2] همه مردم بر ایشان (خلفاء) اجماع می‌کنند»؛ اسامی دوازده خلیفه را به شرح ذیل بیان می‌کند:
ابوبکر، عمر، عثمان، علی (علیه‌السلام)، معاویه، یزید، عبدالملک بن مروان، ولید، سلیمان، یزید، هشام و ولید بن یزید بن عبدالملک.[3]
با توجه به عبارت ابن‌حجر، کانون توجهات او در تعیین مصادیق دوازده جانشین روایت «کلهم یجتمع علیه الناس» است که بر اجماع صورت گرفته بر خلفاء تاکید دارد. این در حالی است که اشکالات اساسی به روایت «کلهم یجتمع علیه الناس» وارد است:
اشکال اول: این روایت از نظر سندی دچار اشکال است. صدیقی به نقل از البانی می‌گوید که عبارت اخیر یعنی "کلهم یجتمع علیه الناس" را صحیح نمی‌‌داند.[4] البانی نیز خود تصریح می‌کند که سند روایت ضعیف است.[5]
اشکال دوم: تاریخ گواهی می‌دهد آن‌گونه که ابن‌حجر مدعی است، اجماعی بر خلفاء مذکور شکل نگرفته است. مثلا چگونه می‌توان با مخالفت‌‌‌های صورت گرفته علیه ابوبکر، خلافت وی را اجماعی دانست. از سوی دیگر شهادت امام حسین (علیه‌السلام)‌ نیز ردی بر خلافت اجماعی یزید است.[6]

پی‌نوشت:

[1]. «يكون بعدي اثنا عشر خليفه كلهم من قريش»، فقالوا له: ثمّ يكون ماذا؟ قال: «ثمّ يكون الهرج». طبرسی، امین‌الاسلام، اعلام الوری باعلام الهدی، بی‌جا، بی‌تا؛ ج 2، ص 161. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، تحقیق:‌ علی شیری، دار احیاء التراث، بیروت، چاپ اول، 1408 ه. ج 6، ص 279.
[2]. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا، ج 13، ص 214.
[3]. همان.
[4]. صدیقی عظیم‌آبادی، اشرف بن علی، عون المعبود، بیروت،‌ دار الکتب؛‌ 1415 ه، ج 11،‌ ص 244.
[5]. البانی، ناصر الدین، سلسله الاحادیث الصحیحه، ریاض، مکتبه المعارف؛ 1415 ه، ج 1، ص 719.
[6]. ابن‌حجر هیثمی، شهاب الدین، مبلغ الارب فی فخر العرب، بی‌جا و بی‌تا، ج 1، ص 3.