تاریخ سراسر پر از حوادث و وقایع تلخ و شیرین است، خصوصاً این‌که بعد از رحلت پیامبر اکرم انحراف شدیدی در اسلام رخ داد و فرصت‌طلبان آن را به بیراهه بردند، کسانی‌که بود و نبودشان اسلام را منحرف کرد؛ داعیه خلافت بر مسلمین را در یک فرصت مناسب به اجرا گذاشتند و چند صباحی را به حکومت ظاهری پرداختند و افکار و بدعت‌هایشان به‌جا ماند.
با مراجعه به کتب فریقین، تخلفات عدیده‌ای می‌بینیم، که پس از هزار و اندی سال در بین مسلمانان وجود دارد، در حالی‌که نه خداوند به آن دستور داده بود و نه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به آن راضی و خشنود بود.
پیامبر اکرم درباره‌ی خلافت که در روایات مختلف کتب اهل سنت، با عناوین و عبارات متعدد بیان شده، فرمودند: «همواره این دین پایدار است تا روز قیامت و بر شما دوازده نفر از قریش خلیفه خواهند بود.»[1] و آن هنگام که مرگ عمر بن خطاب نزدیک شد و یقین کرد که خواهد مرد، افراد متعددی را که شایسته خلافت و جانشینی او را داشتند را مورد بررسی قرار داد و نهایتاً گفت: «اگر سالم غلام حذیفه زنده بود، جز او کسی را انتخاب نمی‌کردم.»[2]
ابن ابی الحدید می‌گوید: «او این سخن را در حالی می‌گفت که علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) و دیگر بزرگان صحابه در میان آنان بودند.»[3] یعنی سالم غلام حذیفه، قریشی نبود و عمر بن خطاب به حدیث پیامبر اکرم توجهی نکرد. لذا خوارج نهروان در زمان خلافت حضرت علی (علیه‌السلام) مدعی بودند که خلافت منحصر در قریش نیست و هر مسلمان آزاده و برده‌ای شایستگی احراز خلافت را دارد، برده حبشی با دیگران در این امر مساوی و برابرند، بنابراین حدیث پیامبر را تأیید نکردند و آن را ساخته و پرداخته خود قریش دانستند که با این روایت خواسته‌اند قدرت را به خودشان منحصر سازند.»[4]
در نتیجه این فکر خلیفه، بیش از بیست سال بر خوارج زمان امیرالمؤمنین سبقت داشت، ولیکن گروه خوارج آن را به مرحله‌ی اجرا درآوردند و با حضرت وارد جنگی شدند که طبق نقل تاریخ و پیشگویی امام علی (علیه‌السلام) جز نه یا ده نفر از ایشان کسی زنده نماند.

پی‌نوشت:

[1]. صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، دار الطباعه العامره، استانبول، ترکیه، کتاب الاماره، ج13 ص200-203.
[2]. الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، دار صادر، بیروت، لبنان، ج3 ص65. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، ج1 ص64.
[4]. شیعه در برابر معتزله و اشاعره، هاشم معروف الحسنی، آستان قدس رضوی، مشهد، ایران، ص55- 56.