منشأ حرکت‌ها و جنبش‌هایی که در عصر کنونی به نام «جریان‌های تکفیری یا سلفیه جهادی» شهرت دارند به لحاظ اصل و ریشه تا حدود زیادی در دو منطق از خاورمیانه یعنی مصر (اخوان المسلمین) و عربستان سعودی (وهابیت) می‌توان جستجو کرد. حسن البنا، موسس اخوان المسلمین در ابتدای حرکت فقط به دنبال تشکیل سازمانی اسلامی با مواضع اعتدال و تقریب بود، اما بر خلاف میل باطنی او روند پیشرفت امور به گونه‌ای رقم خورد که در نهایت منجر به ایجاد انشعابات انحرافی در اخوان المسلمین شد.[1] البته چندین عوامل در ایجاد گرایش‌های افراطی انحرافی در این جریان نقش بسزایی داشتند از جمله:
- با همکاری شیطنت‌آمیز دولت‌های استعماری مثل انگلیس و... فلسطین در سال 1947 میلادی تقسیم شد.[2]
- گسترش تشکیلات اخوان که حسن البنا را متقاعد کرد تا با ایجاد شبکه‌ای مخفی با استعمار انگلیس به مقابله بپردازد.[3]
- ترور حسن البنا در سال 1949 میلادی توسط عوامل حکومتی مصر.[4]
- دستگیری گسترده اعضای اخوان المسلمسن مثل سید قطب و اعدام برخی از سران این جنبش توسط دولت مصر.[5]
در نتیجه این عوامل، خصوصاً ترور حسن البنا نقطه‌ی عطفی شد که سیر انحرافی اخوان المسلمین به سمت افراط گرایی توأم با تکفیر و جهاد سوق پیدا کرد، چرا که بعد از کشته شدن حسن البنا جوانان وابسته به این جنبش به این فکر افتادند که اصرار بر روش‌های مسالمت‌آمیز برای پیشبرد اهداف خود، راه به جایی نمی‌برد و هم‌چنین رهبر فکری مانند حسن البنا که توان رویارویی و مقابله با این افراد را داشته، دیگر وجود نداشت؛ فلذا سبب شد این گرایش‌های افراطی تکفیری مهار نشود و به مسیر خود با شدت هر چه تمام‌تر ادامه پیدا کند. منتها تحت لوای کلمه «جهاد» رنگ و بوی اسلامی گرفت و افراد زیادی را به خود جذب کرد و جریان‌های افراطی تکفیری جهادی در سطح خاورمیانه به‌ویژه در مصر و عربستان پدید آمدند و در پی این جریانات افراطی قتل و کشتار و ... بسان هیولایی شوم، بر سر مسلمانان سایه افکند و خون‌های زیادی تحت همین عناوین و اصطلاحات به زمین ریخته شد.

پی‌نوشت:

[1]. نقد جریانهای تکفیری، جمعی از نویسندگان، دار الاعلام، قم، ایران، فصل 9 ص226.
[2]. جمعیت اخوان المسلمین مصر و دیگران، محمد ابراهیم، اندیشه سازان نو، تهران، ایران، ص112.
[3]. همان، ص129.
[4]. اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، جمعی از نویسندگان، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران، ج14 ص409.
[5]. سید قطب از ولادت تا شهادت، صلاح عبدالفتاح خالدی، نشر احسان، تهران، ایران، ص380.