چهره های تاریخی
اگر کسی از دشمنانِ دوست خود فاصله گرفته و آنها را مذمت نموده باشد، می‌تواند در ادعای خویش صادق باشد. امّا اگر او علاوه بر ادعای دوستی با دشمنان دوست خود، طرح دوستی ریخته باشد و آنها را مورد مدح و ثنای خود قرار داده باشد، آنوقت است که باید در صحت ادعای او به شدّت تردید کرد.
کسی را که در عمل و نظر به مخالفت با اهل‌بیت (ع) پرداخته و از همراهی آنان برای مبارزه با حکومت طاغوت و مبارزه با فساد دوری جسته و در مقابل دستگاه معنوی و علمی ایشان، گروه و دسته و اصحاب خود را راه انداخته و عملاً و علماً به یاری حکومت طاغوت کمر همت بسته است و تازه در آخر عمر متنبه گشته و توبه نموده، نمی‌توان شیعه امیرالمؤمنین (ع) و خرقه گرفته از ایشان برای دستگیری و ارشاد مردم دانست.
حکومت‌های جائر و طاغوتی همواره با سوءاستفاده از شخصیت‌های هر دوره، به دنبال حذف و یا تضعیف مخالفین خود بوده و هستند. دولت امویان نیز علاوه بر حرف فیزیکی مخالفین خود علی‌الخصوص اهل‌بیت پیامبر، با بهره‌گیری از این ترفند سعی در کاهش نفوذ تأثیر خاندان عصمت و طهارت در هدایت مردم به سمت فلاح و رستگاری داشتند. ازاین‌رو با جذب و حمایت برخی شخصیت‌ها در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکردند.
حسن بصری، از اسرای مسیحی میسان بود که در جنگ ثنی اسیرشده بود. برخلاف خواست صوفیه اگر حسن بصری را دشمن مغرض اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ندانیم، (که شواهد و قرائن مثبِت این نظر است) باید او را یکی از دوستان نادان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) دانست که با اقدامات خود به تقویت حکومت ظلم و جور و انزوای امامان معصوم (علیهم‌السلام) کمک نموده است.
در کتب صوفيه نه‌تنها به معرفی رجال صوفیه پرداخته‌اند، بلکه در دوره‌هایی به بانوان صوفیه نیز اشاره کرده است. ازجمله این بانوان رابعه عدویه اولین بانوی صوفی است که اکثر صوفیه او را به‌عنوان قدیسه و عارفه می‌شناسند و معرفی می‌کنند. در حال حاضر نیز رابعه عدویه در کشورهای صوفی نشین دارای احترام بالایی است، حتی در مصر میدان مهمی را به اسم او نام‌گذاری کرده‌اند.
قرن ۸ و ۹ سیطره افکار و آراء محی‌الدین ابن عربی در تصوف و عرفان است. یکی از پرکارترین سران صوفیه در این دوره شاه نعمت‌الله ولی است که تعداد رسالات منثور او را تا ۵۰۰ رساله هم ذکرکرده‌اند. اغلب کتاب‌ها و رسالات نوشته‌شده در این دوره در شرح و تفسیر آراء ابن‌عربی است که نفوذ فوق‌العاده افکار او از مختصات و ویژگی‌های مکتب‌های صوفیانه این دوره است.
در این یادداشت برای شناخت بهتر شخصیت شاه نعمت‌الله ولی سه واقعه مهم و حایز اهمیت در قرن 8 و 9 مورد بررسی قرار خواهد گرفت: 1. رشد، توسعه و گسترش و عملی شدن تصوف 2. قدرت یافتن شیعه اثنی عشری تا حد تشکیل سلسله شیعی صفوی 3. حمله مغول‌ها به ایران و فروپاشی حکومت‌های وقت.
علیرغم تلاش برخی از متصوفه مانند آقای شهرام پازوکی در معرفی شاه نعمت الله ولی به عنوان یک شیعه واقعی و معرفی تصوف به عنوان مرام حقیقی تشیع، همه شواهد و قرائن حکایت از سنی مذهب بودن شاه نعمت الله و علاقه قلبی او نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام دارد. لذا می‌توان شاه نعمت‌الله ولی را یک سنّی متمایل به اهل‌بیت دانست.
مورخین در احوال حسن بصری که از سران قدیمی صوفیه به‌حساب می‌آید و معاصر با پنج امام معصوم بوده است، چنین نگاشته‌اند که وی فردی غمگین و حزین بوده است. سؤال این است که آیا این حزن و حالت غم حالتی الهی بوده است یا پشت ماجرای غم چندین ساله‌ی سرکرده‌ی فرقه صوفیه آه مظلومی نهفته است؟ تاریخ، قسمت دوم سؤال را تأیید می‌کند. حزن و اندوه در دین اسلام و در باب زهد سفارش شده...
صوفی دعوت‌کننده به مناظره پاسخ جالبی به سؤال کننده در مورد حسن بصری می‌دهد که جای تأمل دارد. وی حسن بصری را سامری امت پیامبر (صلی الله علیه و آله) خوانده و می‌گوید نزد ما اعتباری ندارد. با توجه به اینکه دعوت‌کننده به مناظره نظری کاملاً متفاوت با دیگر بزرگان صوفیه دارد، قطبیت حسن بصری را بالکل منکر شده است. ازآنجاکه احادیث...
حسن بصری بزرگ فرقه‌ی صوفیان، علاوه بر اینکه در این جنگ حضرت علی(علیه السلام) را همراهی نکرده است بعد از جنگ در صحبتی که بین او و امیرالمؤمنین در تاریخ ثبت‌شده است توهین بی‌شرمانه‌ای به امیرالمؤمنین(علیه السلام) می‌نماید. در کتاب الاحتجاج علی اهل اللجاج چنین آمده است: «چون حضرت أمير (عليه السّلام) از جنگ جمل فراغت يافت چند جهاز شتر به‌صورت...
از میان صوفیانی که در مکتب بغداد از شهرت و آوازه ای خاص برخوردار شدند، می‌توان به شبلی اشاره کرد. وی یکی از بزرگان تصوف مکتب بغداد بود، هر چند وی اصالتاً خراسانی است. شبلی دلف بن جحدر نام داشت و به قولی جعفر بن یونس. در سامراء به دنیا آمده بود (حدود 247 هجری قمری). راه و روش شبلی همانند حلاج بود و اشتغال به علم و هم‌صحبتی جنید که همواره به حفظ...
واقعه کربلا از وقایعی است که در تاریخ به‌گونه‌ای ثبت‌شده است که نه قابل‌انکار است و نه می‌توان اصل آن را تحریف کرد، جنگی که یاران خداوند که در آن شهید شدند؛ امام حسین نوه رسول الله (صلی الله علیه و آله) و اهل‌بیت و یاران باوفای او بودند و در طرف مقابل دشمنان خدا و قاتلان امام حسین (علیه السلام)، یزید بن معاویه و عبیدالله بن مرجانه و عمر بن سعد و...
فرقه صوفیه با اینکه ادعای سیر و سلوک الی الله را دارد، درعین‌حال مشاهده می‌کنیم کسانی که در این فرقه دارای اسم و رسم بلند و شأن و مرتبه رفیعی هستند، مورد طعن و نقد هم‌کیشان خود واقع‌شده و تا سرحد تکفیر پیش رفته‌اند. از میان این افراد "ابو حامد محمد بن محمد غزالی" است که مورد انتقاد هم‌کیشان خود واقع‌شده است. وی در سال 450 هجری قمری...