او وجودي است بي نهايت از هر نظر: از نظر علم و قدرت، حيات ابديت و ازليت و به همين دليل در زمان و مكان نمي گنجد، چرا كه زمان و مكان هر چه باشد محدود است، ولي در عين حال همه جا و در هر زمان حضور دارد چرا كه فوق زمان و مكان است.
و هو الذي في السماء اله و في الارض اله و هو الحكيم العلي، او كسي است كه در آسمان معبود است و در زمين معبود، و او حكيم و عليم است ». [1] .
و هو معكم اينما كنتم و الله بما تعملون بصير، او با شماست هر جا كه باشيد و خداوند نسبت به آنچه انجام مي دهيد بيناست ». [2] .
آري او به ما از ما نزديكتر است، او در درون جان ماست و او در همه جاست، و در عين حال مكاني ندارد: و نحن اقرب اليه من حبل الوريد، و ما به او از رگ قلبش نزديكتريم،»! [3] .
هو الاول و الآخر و الظاهر و الباطن و هو بكل شي ء عليم، اوست آغاز و پايان، و پيدا و پنهان و او به هر چيز داناست ». [4] .
بنابراين اگر در آياتي از قرآن مي خوانيم: ذو العرش المجيد، او صاحب عرش و داراي مجد و عظمت است ». [5] عرش در اين جا به معناي تخت بلند شاهانه نيست و نيز اگر در آيه ديگر مي خوانيم:
الرحمن علي العرش استوي، خداوند رحمان بر عرش قرار دارد». [6] .
هرگز به اين معني نيست كه او مكان خاصي دارد، بلكه حاكميت او را بر تمام عالم ماده و جهان ماوراء طبيعت ثابت مي كند. چرا كه اگر براي او مكان خاصي قائل شويم او را محدود كرده ايم و صفات مخلوقات را براي او ثابت نموده، و او را مانند ساير اشياء دانسته ايم، در حالي كه ليس كمثله شي ء، هيچ چيز همانند او نيست ». [7] .
و لم يكن له كفوا احد، براي او هيچ گونه شبيه و مانندي وجود ندارد». [8] .
پاورقی ها: --------------------------------------------------------------------
[1] سوره زخرف، آيه 84.
[2] سوره حديد، آيه 4.
[3] سوره ق، آيه 16.
[4] سوره حديد، آيه 3.
[5] سوره بروج، آيه 15.
[6] از بعضي از آيات قرآن استفاده مي شود كه كرسي خداوند تمام آسمان و زمين را فرا گيرد بنابراين عرش او بر تمام عالم ماده است. «وسع كرسيه السموات و الارض » (سوره بقره، آيه 255).
[7] سوره شوري، آيه 11.
[8] سوره توحيد، آيه 4.